“ Yazının Hindistanın kino incisi hesab olunan “Avara” filminə heç bir aidiyyatı yoxdur”.
İnsanın bu, fani dünyada işsiz qalması böyük bəladır. Vay o günə ki, hələ əli diplomlu, ağlı yerində, fikirləri parlaq olasan və işləmək arzun elə, arzu olaraq muradına yetməyə. Tənbəl və müftəxor üçün iş və işləmək problem deyil, əksinə “sakitlikdir”. Belələri iş barədə söhbət düşəndə tez xoflanarlar. Lakin, çağdaş dövrümüzə nəzər salsaq, indi tənbəlliyin deyil, işsizliyin daha aktual olduğu qənaətinə gəlmək olar. Bunu isbat edəcək müxtəlif səbəblər mövcuddur. Qısaca bir – iki əlavə etmək yetərli olar. Məsələn, sovetlər zamanında bəzi tənbəl və müftəxorlar üçün, ən hamar yol xəstəxanalara, tibb poliklinikalarına üz tutub xəstəlik arayışları (bolniçni) almaq idi. Elə tənbəllər də vardı ki, ilin bütün fəsillərində bu, arayışları iş yerlərinə təqdim edər, həm haqqı çatmayan əmək haqqından tam məhrum olmaz, həm də, əmək fəaliyyəti günə - gün əmək kitabçasında yazılardı. Artıq o, zamanlar geridə qalıb. Bir zamanların əli qabar zəhmətkeşləri işdən yorular, məzuniyyət vaxtlarını iplə çəkərdilər. Müasir zəhmətkeşlər, daha dəqiq desək, zəhmətkeş olmaq arzusunda olanlar işsizlikdən yorulublar. Həyatın yaşamaq şərtləri ağırlaşdıqca işə olan təlabat daha da böyüyür. İşsiz insanın gözündə həyatın tək bir rəngi qalıb ki, o da, tünd qaradar. İşsiz insan rəngarəngliklərdən məhrumdur. Kollektivdən kənar, ictimai işlərdən uzaq, sosial – iqtisadi təminatdan iraq bir yaşam tərzi. Əgər, buna yaşamaq deyilərsə...
Başqalarının kölgəsində mənsəb sahibi olan, bir az bəxt, bir az bəxtəvərliyi üzünə gülən birisinin, həyatın maddi resurslarından faydalana bilməyən, savadlı və istedadlı birini məzəmmət etməsi, inanın ki, çox ağrıdıcı bir məqamdır. Birincilərin ikincilərə fərasətsiz damğası vurması utancverici haldır. Fərasət - görəsən bu, hansı keyfiyyətlərdə özünü cəm edib? Öz abır - həyasını qoruyan, işləmək üçün dərdini ağ vərəqə mədəni cümlələrlə yazıb rəsmi dairələrə göndərən, hər dəfə boş ümidlərlə ovundurulan işsizdirmi - fərasətsiz? İllərlə gözlərinin nurunu kitablara qurban verən, bir diplom üçün həyatın ağrı – acısına sinə gərən, ömrünün gənclik çağlarını yazıb yaratmağa həsr edən işsizdirmi - avara? O, bu ağır şərtlər altında daha nə qədər davam gətirsin bu, ədalətsizliklərə? Axı, itirilən zaman başqalarının deyil, məhz onundur.
İşsizlik mənəvi xəstəliklərin ən böyüyüdür. Təssüf ki, bəzən bu, mənəvi xəstəlik fizioloji fəsadlara da yol açır. Əsəb, gərginlik, fikir, depressiya və son olaraq həyata küsgünlük, ətrafa qarşı radikal aqressiya. Heç nə, heç vaxt boş yerə baş vermir. İşsizlik cinayətlərə yol açan bir bəla, intihara sürükləyən bir fəlakətdir. Nə yazıq ki, bəşəriyyətdə sosial ədalətin təminatı arzu olaraq qalmaqdadır. Müasir zamanın əli diplomlu və ya diplomsuz işsizləri üçün təsəlli və təsginlik yeri yalnız xəyali səadətdir.
Bəzi kölələr ağasına xoş gəlsin deyə, ağıllı, istedadlı Allah qullarını hər fürsətdə əyməyə, əzməyə, sındırmağa cəhd edər. Belə kölələrin heç zaman gödən problemi olmaz, mədələri boş qalmaz. Onlar həyatın nəbzini bu minvalla tutar. Əsrlər boyu davam edən həqiqətdir. Əgər, başqa bir dünya, başqa bir həyat arzulayırsızsa Əhməd bəy Ağaoğlunun “Azad İnsanlar Ölkəsi” əsərinə nəzər salın. O, azad insanlar ölkəsi ki, müəllifin xəyalında canlandırdığı ən maraqlı, ən məntiqli məqamlar öz yerini alıb. Belə bir yer, müasir dünyamızda mövcuddurmu? Bu, qəbildən olan əsərləri oxuduqdan sonra, özümə verdiyim ilk sual bu olur. Zənnimcə bir yer var, o da ki, yerli - dibli ordusu olmayan, cəmi 300 - minlik nüfusa malik, işsizlik faizi sıfırın altında qalan İslandiya adası. Fəqət, əfsuslar olsun ki, orası da bizim, “avara” əli diplomlu işsizlərimiz üçün əl çatmaz, ün yetməz bir adadır.
