ÇALDIRAN – 1. BÖLÜM
“Bitməyən” bir savaşın gizli tarixindən...
(milli-ideoloji, tarixi pyes / ssenari)
YAZAR: ELŞƏN İSMAYIL
O b r a z l a r:
ŞAH İSMAYIL SƏFƏVİ / XƏTAİ – Azərbaycan Səfəvilər Dövlətinin hökmdarı, Türk soylu Şah, şair, incəsənət xadimi
YAVUZ SULTAN SƏLİM – Osmanlı imperatoru, Türk soylu Sultan
*** *** ***
MEHMET – Osmanlı kəşfiyyatçısı, Qəmbər Əlinin köməkçisi
BANUNUR - Ərdəbil hakiminin qızı
QƏMBƏR ƏLİ – Yavuz Sultan Səlimin xüsusi təyinatlı müxbiri, Osmanlı kəşfiyyatçısı
ŞEYX – “Müqəddəs Ali Ocaq”adlı gizli qurumun rəhbəri
“DİLSİZ” ŞAMAN - mağarada yaşayan bir Şaman
AĞA DƏRVİŞ – Təbrizli bir dərviş
*** *** ***
TACLI BƏYİM – Şah İsmayılın xanımı
AİŞƏ HAFİZƏ SULTAN – Sultan Səlimin xanımı
*** *** ***
HÜSEYN BƏY ŞAMLI - Şah İsmayılın lələsi, Səfəvilər dövlətinin ilk Əmir-Əl-Ümərası (ordu başçısı) Və Vəkili
MƏHƏMMƏD XAN USTACLI - Səfəvilər dövlətinin Diyarbəkir bəylərbəyi və Əmir-Əl-Ümərası (ordu başçısı) (1510-1514)
DURMUŞ XAN ŞAMLI - Səfəvilər dövlətinin İsfahan bəylərbəyi
HERSEQLİ ƏHMƏD PAŞA – Osmanlı sədrəzəmi (1 avqust 1512 — 28 noyabr 1514)
QOCA MUSTAFA PAŞA - Osmanlı sədrəzəmi (6 yanvar 1512 — 23 noyabr 1512)
MALKOÇOĞLU TURƏLİ BƏY – Osmanlı sancaq bəyi, ordu başçısı
ŞAHZADƏ SÜLEYMAN - Sultan Səlimin oğlu,şahzadə, ordu başçısı
*** *** ***
HƏMDULLAH FARSİ – Səfəvi dövlətində yazı işlərinə baxan adam, ənənəvi “Mirzə” ləqəbli adamlardan
ABDULLAH ƏL-VAHAB – Osmanlıda dini idarələrdə çalışan adamlardan biri
FİRUZ XOMEYNİ – Səfəvi dövlətində maliyyə işlərindən sorumlu məmur
ƏBU XİLAF ƏL-BAĞDADİ – əsli Bağdadlı olan Osmanlı taciri
VENESİYA KRALI
ROMA PAPASI
Və epizodlarda: "Müqəddəs Qardaşlıq" təşkilatının üzvləri, ərəb kəşfiyyatçıları, fars cəsusları ...
Qeyd: bu əsərdə iştirak edən obrazlar və baş verən hadisələr tarixlə əlaqəli olsa da, süjet xəttinə uyğun olaraq yazar tərəfindən müəyyən əlavələr də edilmişdir. Pyes sırf tarixi mahiyyət daşımır, milli-ideoloji təbliğat və əyləncə məqsədiylə yazılmışdır. Baş verə biləcək hər hansı yanlış anlaşılmalara görə, öncədən sizlərdən üzr istəyirik. Məqsədimiz xalqımızı milli birliyimizə dair çağırışa səsləmək və şanlı tariximizin verdiyi ilhamla maraqlı bir əsər yaratmaqdır. Xoş oxular...
*** *** ***
(Oxuyarkən əsərdən film kimi zövq almaq istəyirsinizsə, o zaman hər bir səhnənin əvvəlində sizə təqdim etdiyimiz linkdəki fon musiqisi ilə birlikdə oxumağı tövsiyə edirik.)
Səhnə fon musiqisi:
1514. Avqust ... ÇALDIRAN düzü ... Çox isti havada, hər iki türk dövlətinin - Osmanlı və Səfəvi imperiyalarının qorxmaz, qəhrəman əsgərləri bir-birindən yüz metrlərlə uzaq məsafədə düzülmüşdür. Orduların arxa tərəfində hər iki dövlətin hökmdarlarının və digər idarəçilərin simvolik taxt-tac yeri - çadırlar qurulmuşdur. Hər iki tərəf çox əsəbi və həyəcanlıdır. Narahatlıq ifadəsi əsgərlərin üzündən oxunur. Aydındır ki, heç kim öz iradəsi ilə savaşmaq istəmir ... Osmanlı hökmdarı Yavuz Sultan Səlim öz çadırında sakit bir görünüşlə taxtında oturmuşdur. Yanında Herseqli Əhməd Paşa dayanıb. Danışmasalar da, bir-birlərinə sual dolu gözlərlə baxırlar. Sultan sakitliyini qorumağa və həyəcanını gizlətməyə çalışır. Bir neçə saniyə sonra Əhməd Paşa Sultanın ondan soruşmaq istədiyini tapmış üz ifadəsi ilə danışmağa çalışarkən Malkoçoğlu Turəli bəy içəri girir. O, çox təlaşlı və həyəcanlıdır.
MALKOÇOĞLU TURƏLİ BƏY: (xəfifcə baş əyərək) Şah İsmayıl ordusunun qarşısına çıxdı, Sultanım!
Sultan və Əhməd Paşa əvvəlcə Malkoçoğluna, sonra da bir-birlərinə baxırlar. Bir neçə saniyə sonra Sultan Səlim çox həyəcanlı addımlarla çadırından çıxır və yanında olan əsgərlərdən birindən durbin götürərək digər tərəfə baxır. Şah İsmayılın atın belində ordusunun qarşısında gəzdiyini və möhtəşəm duruşu ilə diqqəti cəlb etdiyi görülür. Birdən Şah, sanki Sultanın ona baxdığını hiss edir və o biri tərəfə dönərək uzaqdan Sultana doğru baxır. Sultan onun cəsarətli görünüşündən narahat olur ...
*** *** ***
Səhnə fon musiqisi:
1501. FƏLƏSTİN. Köhnə bir kilsə ... Gecə saatları... Qorxu filmlərində olduğu kimi, insanları narahat edəcək bir səssizlik var. Kənddə uzaqdan gələn bayquş və canavar səslərindən başqa heç kim gözə dəymir. Yalnız sükut və gecənin dəhşətli qaranlığı ... Bir müddətdən sonra bir-birinin ardınca üç atlı kilsənin önünə gəlir. Atlıların hər biri bir keşişin görünüşünü alan və gecənin qaranlığında vahiməli bir görüntü yaradan qara kapşon geyinib... Hər kəs atdan düşdükdən sonra içəri girir ... Sonuncu gələn adam kapşonu endirir ... İçəri girərkən boynunda keçmiş bir təşkilat olan "XAŞXAŞİLƏR"-in damğasını görürük ... Kilsənin daxili görünüşü çöl görünüşündən daha vahiməlidir. Çünki iç dekorasiya tamamən dağılmışdır və yararsız haldadır. Gələnlər burada rahat bir yer tapıb üz-üzə dayanırlar və üzlərindəki ağ maskaları növbə ilə çıxarırlar. İndi üç yaşlı saqqallı kişini görürük. Adamlar danışmağa başladıqda, vurğu və danışma üsullarından birin Avropalı, digərinin ərəb, o birisinin isə fars olduğunu anlayırıq...
AVROPALI: (hökmlü və ağır tonda) Neçə il keçdi. Ancaq hələ də hədəfimizə tam çata bilməmişik: Osmanlı və Azərbaycanı düşmən etməyi bacarmamışıq. İllər əvvəl, Həsən Padşah və Sultan Mehmeti qısa bir müddət olsa da, bir-birlərinə qarşı müharibəyə sövq edə bilmişdik. Məqsədimiz iki Türk dövlətindən hər hansı birinin dağılmasını və sizi taxta çıxarmağı təmin etmək idi. Ancaq Azərbaycan Ağqoyunlu dövləti və Osmanlı sülh bağladı. Beləliklə, planlarımız alt-üst oldu ... Təəssüf ki, cəhdlərimizlə - daxili xaos və iğtişaşlarla son illərdə zəifləyən Ağqoyunlu dövlətini məhv etməyimizə baxmayaraq, yeni bir Türk dövlətinin yaranacağını təxmin edə bilmədik. Daim Azərbaycan taxtı sayılan Təbriz növbəti dəfə yenə Türklərin paytaxtına çevrilib. İndi sizi, bundan sonra nələr edə biləcəyimizi danışmaq üçün çağırmışam. Gəlin, bir həll yolu tapaq. Əgər tapa bilmirsinizsə, o zaman sizinlə işimizi dayandıracağıq və "Müqəddəs Qardaşlıq" təşkilatını digər xalqların nəsilləri ilə davam etdirəcəyik. Beləliklə siz də yenidən öz dövlətinizi qura bilmədən tarixin tozlu səhifələrində qeyb olacaqsınız.
Ərəb və fars bir-birlərinə baxaraq Avropalıya dönürlər.
FARS: (həyəcanlı) zatı aliləri, sizin nə demək istədiyinizi çox yaxşı başa düşdük, bilin ki, biz farslar Sasanilərin süqutundan bu yana sizə xidmət edirik və 600 ildən çoxdur ki, öz dövlətimizi yaratmaq üçün Türklərə qarşı mübarizə aparırıq. Lakin buna baxmayaraq, Şeyx Səfinin nəvələri bizi 300 il dala atdılar. Əsrlər əvvəl Səlcuqlu Türk dövlətini güclü bir təşkilatımız vasitəsi ilə məhv edə bilsək də, Səfəvilərin də bizdən gizli və güclü bir təşkilat ola biləcəyini anlamadıq. Ancaq sizə söz veririk. Bu iş burada qalmayacaq. (əsəbi halda yumruğunu sıxır) Səfəvilərə qalib gəlmək üçün, Azərbaycanı ələ keçirmək üçün əlimizdən gələni edəcəyik. Yetər ki, siz bizdən imtina etməyin. (yaltaqcasına gülümsəyir)
Avropalı ədalı bir şəkildə onlara baxaraq gülümsəyir.
AVROPALI: (sanki barmağı ilə hədələyir) Azərbaycan taxtının bizim üçün böyük əhəmiyyəti var. Bunu heç vaxt unutmayın!
Hər üçü bir-birinə baxaraq düşünürlər ...
*** *** ***
Səhnə fon musiqisi:
1504. ƏRƏBİSTAN. Köhnə bir məscid ... Gecə saatları ... 3 nəfər məsciddə oturub söhbət edir ... Adamlardan birinin sağ əlinin içərisində bir ərəb adı yazılmışdır. Bu ad keçmiş Əməvi nəslindən olan Yezid ibn Muaviyənin adıdır...
RƏHBƏR ƏRƏB: babalarımıza and olsun ki, illər boyu Osmanlı taxtını ələ keçirmək üçün hər şeyi etmişik, amma təəssüf ki, hər zaman Türk düşüncəsiylə idarə olunan Osmanlı sülaləsi saray, dövlət işləri və digər idarəetmə ilə əlaqəli məsələlərdə hələ də bizə etibar etmir. Hərdən İslamdan və dini mövzulardan istifadə edib Xilafət məsələsini önə çəksək də belə, istədiyimizi əldə edə bilmirik. Çünki xəlifəni qorumaq bəhanəsi ilə tam nəzarəti ələ alan digər Türk soyu Məmlüklər hər zaman bizə mane olur. Ona görə çalışıb Osmanlını Məmlüklərlə düşmən etməliyik. Səfəvilər də fars qardaşlarımız vasitəsi ilə Osmanlının düşməninə çevriləcəklər! Beləliklə, İstanbul taxtını ələ keçirmə fürsətimiz yaranacaq!
İKİNCİ ƏRƏB: ( iyrənc gülümsəməsiylə) çox gözəl bir plandır. Ancaq düşünürəm ki, gələcəkdə yazılacaq tarixdə bu müharibələri başqa cür göstərmək üçün əlavə tədbirlərə ehtiyacımız var.
RƏHBƏR ƏRƏB: məsələn nəyə?
İKİNCİ ƏRƏB: Ərəb tayfaları arasındakı məzhəb qarşıdurmalarını Türklərə tətbiq etməli və müharibə tarixlərində yazılacaq yeni bir "şiə - sünni" savaşı yaratmalıyıq.
ÜÇÜNCÜ ƏRƏB: keçmiş Roma taktikası - "parçala, hökm et!" yəni ?
İKİNCİ ƏRƏB: bəli, tam olaraq o!
Hər üçü baxışaraq gülüşür.
RƏHBƏR ƏRƏB: o zaman bu işi Osmanlıda biz həyata keçirək. Fars qardaşlarımız da Səfəvilərdə bizə kömək etsin!
Söhbət davam edir ...
*** *** ***
Səhnə fon musiqisi:
1508. ŞİRAZ ... Üç fars casusu köhnə bir malikanədə görüşür ...
RƏHBƏR FARS: İllər əvvəl Fələstində verdiyimiz qərarlar yavaş-yavaş yerinə yetirilir. Şahın sürətlə ərazi böyütmə siyasətindən istifadə edərək gizlicə saraya sıza bilməsək də, adamlarımızı bəzi hökumət idarələrinə yerləşdirə bilmişik. Hələ də Təbrizdən kənarda olsaq da, hər an Şah İsmayılın daxili və xarici siyasətini müşahidə edirik. İslamın siyasiləşdirilməsi, şiəliyin təbliği və fars dilinin ölkədə üstünlük təşkil etməsi üçün həyata keçirdiyimiz planlar vasitəsiylə uğur qazanmağa çalışırıq. Amma təəssüf ki, bütün məsələlərdə Türklərin millətçi mövqeyi planlarımızın həyata keçirilməsini ləngidir. Səfəvilərin Türklüyü bütün Azərbaycanı bütövləşdirmişdir. Yalnız şimalda - Şirvanşahlar daxilində öz varlığımızı hələ ki, qoruya bilirik. Ancaq tələsməzsək, qorxuram ki, Şah İsmayıl oranı da fəth edəcək və farsların Azərbaycanla əlaqəli bütün planları məhv olacaq.
İKİNCİ FARS: Nə etməyimizi təklif edirsiniz?
RƏHBƏR FARS: Din və dövlət işlərinə dair planlarımızı sürətləndirməliyik. Osmanlı ilə Azərbaycan arasındakı münasibətləri pozmağın yollarını tapmalıyıq. Ələvilər, Şiələr, Bəktaşilər, Şafilər və digərlərini Sünnilərlə düşmən etmək üçün imperiya boyu yalan məlumatlar yaymalıyıq... Xüsusilə ədəbiyyata yenidən baxılmalıdır. Bilirsiniz ki, Şah İsmayılın yeni bir dövlət qurması ilə ədəbiyyat tamamilə Türkləşdi. Əsrlər əvvəl millətçi bir Türk olan Nizami belə fars dilində yazsa da, Şah İsmayıl və onu sevən bütün şairlər Türkcə yazmaqla fars dilini ədəbiyyatdan sürətlə uzaqlaşdırdılar. Unutmayın ki, bir millətin gələcəyi daha çox onun dilindən asılıdır. Türklərin dilini sıxışdıra bilməsək, onlar bizi tamamilə məhv edəcəklər...
*** *** ***
1510. XORASAN. MƏRV ... Səfəvi və Şeybani qoşunları bir-biri ilə üz-üzə gəlir ...
*** *** ***
Səhnə fon musiqisi:
FƏLƏSTİN. Köhnə kilsə ... Avropalı, ərəb və fars görüşür...
AVROPALI:Şah İsmayıl Şeybanilərlə müharibə etsə də, Osmanlı ilə isti münasibətləri saxlamaqdadır. İllərdir casuslarımız vasitəsilə hər şeyi izləməyə çalışırıq. Sultan Bayazid ilə yazışmalarında Şahın ona hörmət və ehtiram əlaməti olaraq “mənim şanlı atam” dediyini, tez-tez ona bahalı hədiyyələr göndərdiyini bilirik... İllər əvvəl sizə dedim ki, "bacarmasanız, seçimlərimi dəyişdirəcəyəm", amma siz deyəsən məni ciddi qəbul etməmisiniz.
FARS: (həyəcanlı) əsla elə deyil, zatı aliləri. Təşkilatlarımız hər gün işləyir. Dini və ya milli məsələlərdə xaos yaratmağa çalışırıq. Ancaq nə edək? Türklərin bir-birlərinə olan sevgisi hər şeydən güclüdür.
AVROPALI: mənə maraqlı deyil, əgər hökmranlıq istəyirsiniz, o zaman uğur qazanmalısınız. Lazım gələrsə, hər iki imperiyanın ərazisində yaşayan kiçik xalqları da bu işlərə cəlb edin.
Ərəb və fars bir müddət düşünürlər, sonra məsələni başa düşürlər və gülümsəyirlər.
FARS: Biz elə bir iş görəcəyik ki, 500 il sonra da Türklər bizimlə deyil, əmrimiz altında olan kiçik etnik qruplarla vuruşacaqlar!
AVROPALI: Osmanlı İmperiyasının şərqində, Səfəvilərin qərbində yaşayan azsaylı xalqlara yeni bir dövlət qurmaq xəyalı bəxş edin. Və bir addım geriyə çəkilib izləyin. Onlar hər şeyi sizin üçün hazır edəcəklər.
ƏRƏB: Bu zaman dini mövzuları daha da qabardarıq. Təkcə Azərbaycanda deyil, Rumelində də məzhəb qarşıdurmalarına təkan verəcəyik. Türklərə “imamlar arasında seçim etmək üçün” yeni müharibələr təqdim edəcəyik. Ərəb dini və mədəniyyətinin dini çərçivədən çıxmasını və ailə münasibətlərinə qədər yayılmasını təmin edəcəyik. İllər sonra "Azan Türkcə və ya ərəbcə oxunmalıdır ?!" mübahisəsi edəcək olan Türklər hər zaman bir-birlərini didəcəklər. Biz isə onları müxtəlif bəhanələrlə idarə edəcəyik.
Hər üçü gülür...
*** *** ***
Səhnə fon musiqisi:
1512. VATİKAN. Papalıq. Roma Papası və Venesiya Kralı görüşür ...
VENESİYA KRALI: (murdar gülümsəməsiylə) hər şey qaydasındadır! Başlayırıq!
PAPA: (hiyləgər baxışları ilə) illər öncə başlamamışıq ki ?!
Gülüşürlər.
VENESİYA KRALI: təlimatınıza əsasən, elçilərimizi Sultan Səlimə göndərdik. Atası ilə döyüşsək də, onunla sülh bağlayacağımızı və bundan sonra dost ola biləcəyimizi bildirdik. Səfəviləri tələyə salmaq üçün isə Portuqaliyanı təhrik etdik və əmrinizi vurğuladıq. Beləliklə, onlar Şah İsmayılı illər boyu yubadacaqlar və onun odlu silah almasına mane olacaqlar və bu bəhanə ilə də Hind okeanından çıxmağımıza imkan verən Hörmüz limanını zəbt edəcəklər.
PAPA: bəs Şah təkid etsə nə olacaq?
VENESİYA KRALI: o zaman köhnə müharibələrdə istifadə etdiyimiz və indi yararsız hala düşən silahları ona verəcəyik.
PAPA: (gülümsəyir) babası Həsən Padşahı da belə aldatmışdıq, eləmi?
VENESİYA KRALI: (gülür) Bəli, nə Osmanlılar, nə də Ağqoyunlular tam qələbə qazana bilmədilər.
Gülümsəyərək davam edirlər.
PAPA: Osmanlı - Səfəvi sərhədindəki tayfalardan bizimlə işləmək istəyən var?
VENESİYA KRALI: (üz ifadəsi dəyişir) hələ yox, amma ...
PAPA: (bir az düşündükdən sonra) əgər istəmirlərsə, məcbur etmə. Türklərə təzyiq edəndə onlar birləşirlər.
VENESİYA KRALI: bəs nə edəcəyik?
PAPA: onların öz hökumətləri və bir-biri ilə düşmən olmaları üçün mövzular tapın. Şərqdə davamlı üsyanlar təşkil etdirin! Şahın oraya müdaxilə etməsini təmin edin. Eyni zamanda, Sultanın diqqətini də eyni yerlərə çəkin ki, başı qarışsın və öz adamlarımızı asanlıqla onun ətrafında yerləşdirək.
VENESİYA KRALI: başa düşdüm, əlahəzrət.
PAPA: Bu iki Türk savaşmazsa, birləşib bütün Avropanı dağıdacaqlar! Keçmiş Roma torpaqları, Atilla dövründə olduğu kimi, yenidən Türklərin nəzarəti altına keçəcək. (əsəbi halda) Gec-ya tez Türklərdən Bizansın qisasını alacağıq, özü də onları bir-birinə qırdıraraq!
*** *** ***
Səhnə fon musiqisi:
İSTANBUL. TOPKAPI SARAYI... Yavuz Sultan Səlim taxtında oturmuş, sərt baxışları ilə diqqəti cəlb edərək düşünür. Bu ərəfədə sədrəzəm Qoca Mustafa Paşa Sultan qarşısına çıxaraq baş əyir.
QOCA MUSTAFA PAŞA: Sultanım, təəssüf ki, şərq əyalətlərimizdə bəzi problemlər var. Qorxuram ki, biz həll etməzsək, tezliklə Şah oraya müdaxilə edəcəkdir.
Yavuz Sultan Səlim Şahın adını eşidən kimi, Mustafa Paşaya tam diqqət yetirir.
YAVUZ SULTAN SƏLİM: problemlər nələrdir?
QOCA MUSTAFA PAŞA: (həyəcanla) bəzi sancaq bəylərimizin əmrləri ilə işləyən məmurların sizin taxtda yeni çıxmağınızı və dövlətimizin paytaxtda işlərinin artığını fürsət bilib dələduzluq və rüşvətxorluqla məşğul olduqları haqda məlumatlar var.
Sultan Səlim əsəbiləşir.
QOCA MUSTAFA PAŞA: (bir qədər çəkinsə də davam edir) Bu məmurlardan narahat olan xalqımızın qəzəbindən sui-istifadə edən bəzi işbazlar da hər şeyi üsyana çevirməyə çalışırlar.
Bir az sonra görürük ki, Sultan daha da əsəbiləşir və əlini belindəki qılıncına atır.
YAVUZ SULTAN SƏLİM: (qəzəbli olsa da, tədricən ehtiyatla davranmağa çalışır) məsələnin hərtərəfli araşdırılmasını əmr edirəm! Xalqımıza və dövlətimizə düşmən olan hər kəs dərhal tapılmalıdır! Vaxtı çatanda isə qanunlarımıza uyğun olaraq cəzalandırılsın.
Mustafa Paşa təzim edərək çıxır. Sultan Səlim Şah İsmayıl haqqında düşünür.
YAVUZ SULTAN SƏLİM: (düşüncəli) bu hadisələrdə barmağın varmı, Şah ?!
*** *** ***
Səhnə fon musiqisi:
AZƏRBAYCANIN GÜNEYİ. SAVALAN DAĞI. Dağın yamacına doğru bir mağara… Mağaranın önündə 2 adam görüşür… Bir az sonra mağaranın içərisindən bir Şaman çıxır. Onunla birlikdə həmçinin bir iri cüssəli Bozqurd…
BİRİNCİ ADAM: bizə doğru yol göstər, Ulu Şaman. Nə edək? Dövlətlərimiz müharibəyə sürüklənir.
Şaman bir müddət dərin bir baxışla düşünür və sonra əli ilə Bozqurda bir işarə edir. Qurd göyə baxır və sonunda danışmağa başlayır.
BOZKURD: Mən hər şeyi bilirəm! Bura niyə gəldiyinizi və nə etməli olduğunuzu da bilirəm! Narahat olmayın, hər şey olacağına varar. (göyə baxır) Uca Tanrı birliyimizi qorusun!
Digərləri onun son sözlərini ucadan söylədikdən sonra Şaman və Bozqurd mağaraya qayıdırlar. Gələnlər də onların arxasınca...
*** *** ***
Səhnə fon musiqisi:
TƏBRİZ. ŞAH SARAYI... Şah İsmayıl Səfəvi taxtında əyləşib böyük şair və xalq ozanı Fizulinin yeni bir şeirini oxuyarkən bir saray qulluqçusu onun hüzuruna çıxıb Şahın icazəsi ilə danışır və ona qonağının gəldiyini söyləyir. Şah sevinir və onu göndərir. Şeiri bir kənara qoyub gözləyir... Bir müddət sonra qonaq gəlir, Şah dərhal taxtından enir və qonağını gülərüzlə qarşılayır. Qucaqlaşıb başqa otağa keçdilər. Bura sarayın digər otaqlarından fərqlidir. Sirli bir görünüşə sahib bir otaqda üz-üzə otururlar. Qonaq əlini açıb ürəyinə qoyur və yalnız Şahın eşidə biləcəyi bir söz deyir. Və həmin adamın sağ əlinin orta barmağında mavi qaşlı bir üzük görünür.
ŞAH İSMAYIL: Şeyxim, bu müharibənin qarşısını almaq üçün nə edə bilərik?
Baxışırlar. Qarşı tərəf səbirlə gülümsəyir ...
*** *** ***
BÖLÜMÜN SONU.
RƏYLƏRİNİZİ VƏ YENİ BÖLÜMLƏ BAĞLI TƏXMİNLƏRİNİZİ GÖZLƏYİRİK.
