Nadir lənəti
Sosial-tənqidi hekayə

Dünyanın bütün ölkələrində ən çox hörmət görən şəxslər müəllimlərdir. Əgər düşünsək ki, ölkənin rəhbəri də bir zaman hər hansısa bir parta arxasında əyləşib bugün bizim saymadığımız müəllimlərdən, ya da onlardan bir-iki nəsil əvvəlkilərdən dərs alıb, o zaman müəllimlərin xaricdə niyə bu qədər hörmət gördüyünü anlaya bilərik. Bəs bizdə niyə belə deyil? Burada iki sual ortaya çıxır: Ya rəhbərlərimiz heç bir zaman bu parta arxasında əyləşməyib, ya da rəhbərlərimiz də bizim kimi müəllimlərindən lazımi hörməti görməyib, ya da təhsili...

Mən bugün bir tarix müəllimiyəm - şagirdlərin ən zəhləsi gedən və lazımsız gördüyü tarix fənnini tədris edən müəllim. 8-ci sinifə qədər bu peşə heç vaxt xəyallarımı bəzəməyib. Ümumiyyətlə mən də tarixə nifrət etmişəm. Amma mənim səbəblərim digər hər kəsinkindən daha fərqli idi. Mən tarixi öyrənə bilmədiyim üçün deyil, bütün tariximiz böyük bir məğlubiyyətlər külliyatına bənzədiyi üçün sevmirdim. Hansı tarixə nəzər yetirirdimsə, hansı dövrə fərq etmir, yenə də biz məğlub olurduq. Bizim neftimiz, torpaqlarımızın, təbiətimizin gözəlliyi, bərəkəti, ümumiyyətlə bizim olanları tərifləyə biləcəyimiz hər şey bizim bədbəxt olmamıza səbəb olmuşdu. Tarixdə gördüyümüz demək olar ki, hər bir imperiyanın tərkibində olmuşuq. Uzun sözün qısası məni tarixi sevməyə sövq edəcək heç nə yox idi. Ta ki, Nadir müəllimi tanıyanadək...

8-ci sinifdə mən öz məktəbimi dəyişdim. Böyük ayrılıqlar və s. Çox düşünürdüm ki, bir daha belə gözəl sinif yoldaşları, müəllimlər tanımayacam. Amma nədənsə çox tez unutdum köhnə məktəbimi. Bu bizim xislətimizdə var hər hal ki, belə oldu. Hətta xatırlayıram ki, köhnə sinif yoldaşlarımın universitet zamanlarında sosial şəbəkələr vasitəsilə məni tapması belə çox da həyəcanlandırmamışdı və onlar məni tapmasalar mən onları heç vaxt tapmaq fikrinə belə düşməyəcəkdim. Həmçinin, əlbəttə ki, onların görüşmək təkliflərinə hər dəfə bir bəhanə ilə yox deyəcəkdim və s. Bu mənim problemim idi, çünki universitetə girdikdən sonra digər sinif yoldşalarımı da tez unudacaqdım, ya da işləməyə başladıqda qrup yoldaşlarımı. Nə isə, qəbul edirəm ki, unutqan biri olmuşam.

Amma heç vaxt unutmayacağım insanlar da olub. Bunlardan biri mənim ikinci məktəbimdəki tarix müəllimim Nadir müəllim idi. Nadir müəllim inanılmaz biri idi, adı kimi çox nadir bir insan idi. İnanılmaz idi, ona görə yox ki, o, möhtəşəm biri idi. Xeyr, tam əksinə çox adi və sıradan biri idi. Amma həm də çox yalançı idi, danışdığı hər şey inanılmaz idi. O, tarix müəllimi olsa da tarixi heç vaxt bizim dərsliklərdən keçmirdi. Onun əlində hər mövzuya dair dəftərçələr var idi ki, o, dərsi məhz bu dəftərçələrdən mühazirə şəklində keçirdi. Bir çox dəfə məktəbimizə gələn komisiya işçiləri və bəzən də məktəb direktoru ona bunu irad kimi tuturdular, amma xeyri yox idi. O, yenə də öz bildiyini edirdi. Məhz bu xasiyyətinə görə o, çoxlu sayda məktəb dəyişmişdi. Hətta mən yeni məktəbimə yazılan zamanlarımda Nadir müəllim sadəcə mənimçün deyil, bütün yeni sinif yoldaşlarımçün də yeni idi. Yəni o da bu məktəbdə tarixi tədris etməyə yeni başlamışdı. Onun qeyri-adi bir xasiyyəti vardı. Zaman keçdikcə əvvəldə ona çox hörmət edən müəllim kolleqası nifrət etməyə başlayırdı. Əksinə əvvəllər bizə çox yazdırdığına görə zəhləmiz gedirdisə ondan, zamanla sevməyə başlayırdıq. O, bizim bütün haqlarımızı müdafiə edir və digər müəllimlər qarşısında bizi hər yolla qorumağa çalışırdı. Üstəlik 9-cu sinifdən etibarən o, bizim sinif rəhbərimiz olmuşdu. Təkcə bizə deyil, dərs keçdiyi bütün uşaqlara çox diqqət göstərirdi bəlkə də, amma bizi daha çox sevirdi. Yəni biz elə güman edirdik. O, bizim qəhrəmanımıza çevrilirdi. Sırf onun bizi daha çox sevməsi üçün öyrətdiklərini daha dərindən öyrənməyə çalışırdıq. Tez-tez paralel siniflər arasında tarixdən bilik yarışları keçirirdi. Bəzi tarixi hadisələri uşaqlardan istifadə etməklə sənhələşdirirdi. Məktəbdə yeni texnologiyalardan, məsələn proyektrlardan ən çox o istifadə edirdi. Tez-tez onun dərslərində animasiyalara baxırdıq. O, tarixi bizə sadəcə tədris etmir, həm də sevdirirdi. Hər bir tarixi qəhrəman haqqında iri-iri kompozisiyalar, inşalar yazdırırdı. Hadisələr haqqında internetə baş vurmağımızı məsləhət edirdi. Biz internetdən topladığımız məlumatları danışma günlərində gətirib danışırdıq. Ən çox bəyəndiyi və daha düzgün saydığı məlumatları gətirənləri xüsusi ulduzları ilə təltif edirdi. Ən çox ulduzu olan 3 şagird yarımil sonundakı məşhər sorğu-sualından azad edilirdi. Məşhər sorğu-sualı deyirdik, çünki həqiqətən də çox çətin suallar düşürdü bu zaman. Ondan 5 almağın özü bizim üçün böyük bir fəxr idi. Son nəticə olaraq deyə bilərəm ki, o, həqiqətən də bizə tarixi sevdirməyi bacarmışdı.

Bəzən çox maraqlı suallar verirdi və sualın cavabını öz ixtiyarımıza buraxırdı. Mən hər zaman ön partada əyləşirdim və heç vaxt onun sevgisini qazana bilməmişdim. Son nəticədə problemin ön partada olduğunu zənn edib gerilərə getmişdim. Nadir müəllim çox qatı türkçü idi. Həm də çox böyük bir gopçu idi. Mən onun timsalında bütün türkçülərin gopçu olduğunu zənn edirdim. Amma zamanla fikirləri o qədər çox qəlizləşdi və inanılması çətin bir hal aldı ki, artıq uşaqların da ona olan daha dərin hörməti itməyə başladı. Məsələn o deyirdi: "Mən eynəyi daha yaxşı görməkçün yox, görməməkçün taxıram" ya da bəzən o, 3000 yaşının olduğunu iddia edirdi. Deyirdi ki, o, sirat körpüsünü də görüb, hətta oradan keçib də. Hətta o, Marsa da getmişdi. Çox gülünc görünürdü getdikcə. Bəziləri onun yavaş-yavaş ağlını itirdiyini deyirdi. Məncə haqlıydılar da. Amma o, bir gün mənə və yalnız mənə olduqca inanılmaz bir hekayə danışdı. Mən onun etimadını isə çox rahat qazandım.  Sadəcə bir sualına cavab verməklə. Günlərin bir günü Nadir müəllim dərsdə belə bir sual verdi: "Əziz uşaqlar, əlinizdə olsaydı əgər keçmişə getmək və nəyisə dəyişə bilmək iqtidarında olsaydınız nəyi dəyişərdiniz ki, bu hər kəsin həyatına çox ciddi təsir göstərsin?" Bu suala yazılı şəkildə cavab verməli idik. Üstəlik bu həmin müəllimin bizə keçirdiyi sonuncu dərs idi. Müəllimlərin və bəzi valideynlərin şikayəti səbəbindən müəllim növbəti dərs keçdiyi məktəbindən də qovulacaqdı. Güman ki, bu sual məqsədli soruşulmuşdu. Bir çox cavablar yazıldı. Amma müəllimin ən diqqətini cəlb edən cavab mənim cavabım idi. Mən cavab olaraq yazmışdım ki, "əgər keçmişə qayıtmaq mümkün olsaydı, mən Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrinin imzalanma tarixlərinə geri dönər və bu müqavilələrin imzalanmasını, dolayısıyla Azərbaycanın parçalanmasını əngəlləyərdim". Nə qədər absurd görünsə də bu fikir həqiqətən də mənə aid idi. Görünür bu cavab tarixi çox sevən türkçü və vətənpərvər, həm də çox idealist və biraz da gopçu olan müəllimimin çox xoşuna gəlmişdi ki, mənimlə tək danışmağa qərar vermişdi. Mənə elə gəlirdi ki, müəllimim bütün görüş boyunca mənə təriflər yağdıracaqdı... Amma hər şey çox daha fərqli baş tutdu...

Həmin gün müəllimin nitqi bugün olmuş kimi xatirimdədir:

"Hə oğlum, indi sənə danışacaqlarım sənə nə dərəcədə inanılmaz görünəcək,bilmirəm, amma yenə də danışacam. Mən artıq gedirəm, hiss edirəm ki, bugün keçdiyim dərs sonuncu dərsim idi. Belə bir vəziyyətdə bunları deməklə sənin gözündə hansı yerdə qalacağımı dəqiq bilmirəm. Amma dediyim kimi, cəhd edib deyəcəm. Bugün dərsdə sizdən soruşduğum şey təsadüfi deyil idi. Aranızda sənin verdiyin cavabı verəcək şagirdləri axtarırdım ki, bu təkcə sən oldun. Uzun sözün qısası...

Uzun illər əvvəl idi. Mənim bir tarix müəllimim var idi ki, bax eynən mənim kimi idi. Uşaqlara inanılması çətin söhbətlərdən danışırdı və s. O bir gün mənim sizə verdiyim sualı bizə verdi. Mən isə cavabında sənin mənə verdiyin cavabı ona dedim. O, məni evinə çağırdı. Gözəl qonaqlıqlar verməyə başladı. Sanki gözümdəki tarixə olan sevgini və oxumaq həvəsimi görmüşdü. Uzun günlər boyunca çoxlu qonaqlıqlardan sonra əsl məqsədini mənə açıqladı. Adı Nadir müəllim idi – mənim adaşım idi. Daha doğrusu mənim ismim o zamanlara qədər Vüsal idi, nəysə. O dedi ki, əlində xüsusi bir qurğu var. O bunun köməkliyi ilə məni həmin getmək istədiyim zamana göndərə bilər. Bundan sonra gedib parçalanmış torpaqları birləşdirə bilərsən. Mənim bu hərəkətimdən sonra isə, əgər bacara bilsəm, tarix kitablarındakı bütün həqiqətlər geri dönüb görəcəkdim ki, dəyişib. Bu proses mənim zamanımla bir neçə dəqiqəyə, keçmişdəki zamanla isə bir insanın ömrünə bərabər olacaqdı. Mən orada yenidən bir ata və ananın övladı olaraq doğulacam, böyüyəcəm və bir gün bu parçalanma üçün nəsə edəcəm. Bəzi risklər vardı,  amma sırf tarixə olan marağım və sevgim, həm də mənim edə biləcəklərimin tarix kitablarına düşməsi marağı məni razı salmağa kifayət etdi. Qurğuya əyləşdim və illər öncəsində yenidən doğuldum. Adımı Nadir qoydu yeni atam və anam. Onlara keçmiş həyatımla bağlı heç nə demədim. Iməkləməyi, gəzməyi, sonra dili, sonra isə elmi yenidən öyrəndim. Artıq elə bir zaman yetişdi ki, keçmiş həyatımla bağlı hər şeyi unutdum. Sonra torpaqların parçalanması zamanlarında bir yol tapıb böyük bir iqtidara sahib şah oldum. Torpaqları birləşdirdim. Sizin zamanınızda buna Nadir Şah, qurduğum dövlətə isə Nadir Şahlığı deyəcəkdilər. Yəqin xatırlayırsan bu adı?” Amma sonra Nadir şah dünyadan köçdü, o zaman birdən özümü bir qurğunun içində əyləşmiş kimi gördüm. Hər şey yaddaşıma geri döndü. O zaman müəllimim qarşımda dayanmışdı və cəmi 6 dəqiqə vaxt ötmüşdü. Müəllimim üzümə baxıb tüpürdü və bununla da Nadir Şah olaraq millətə necə əziyyət etdiyimi xatırladım. Məqsədim tarixi dəyişmək idi, mən isə Şahlıq qurdum. Mən bunun həqiqət olduğuna o qədər inanırdım ki, hələ o qurğuya əyləşməmiş, yəni hər şeyin həqiqi olduğunun sübutun yaşamamışdan öncə artıq, xəyal edirdim ki, mən geri dönəndə vətəndaşı olduğum SSRİ dağılacaq və yerində tamam başqa bir vəziyyət – məsələn müstəqil Azərbaycan Respublikası olacaq. Amma gördüm ki, yenə SSRİ vətəndaşıyam. Açıb bir neçə dəqiqə Nadir müəllimin kitablarını vərəqlədim və anladım ki, mənim – Nadir Şahın ölümü ilə imperiyası dağıldı və ardınca yeni bir rüsvayçılıq – xanlıqlar yarandı. Bunlar mən getməmişdən öncə belə yazılmamışdı. Bax o gün anladım ki, bu millət düzəlməyəcək. Birləşib vahid olmaq əvəzinə, ona ixtiyar verilsə hərə öz evində bir dövlət yaratacaq. O gün məni Nadir müəllimim lənətlədi və o gün bu gündür bir müəllim olaraq çalışdığım hər məktəbdən qovulur, bir yerdə qərar tuta bilmirəm. Nadir müəllimim öldükdən sonra SSRİ dağıldı və görmək istədiyim müstəqil dövlətdə yaşayıram. Amma ...

İndi növbə səndədir oğul, bu bir lənətdir! O gün anladım ki, nəyisə düzəltmək istəyirsənsə, keçmişdən yox, gələcəkdən başla. Mənim gələcəyim sənsən, sənin gələcəyin sənin şagirdlərin olacaq.”

 

 Beləliklə, o gündən sonra Nadir müəllimi bir daha görmədim. O, güclü bir gopçu idi, ya bütün bunlar həqiqət idi? Onun Nadir Şahla bağlı tarixdə yazılmayan şeylərdən danışmağı, araşdırdıqda bunun həqiqət olduğunu öyrənməyim məni bir qədər çaşdırmışdı. Sonda mənə “sənə danışdıqlarımı heç kimə danışma, unutma ki bu bir lənətdir” demişdi. Bunu yalnız mənə danışdığını da demişdi.

Mən böyüdüm, universitet həyatı və s. Sonra ilk dərsim oldu. Şəxsiyyət vəsiqəmdə adım Şəhriyar olaraq qeyd olunmuşdu, amma mən ilk gün özümü uşaqlara Nadir olaraq tanıtdım. Hər şeyin – bu lənətin nə demək olduğunu artıq anlamışdım. Uşaqlara mən də Nadir müəllimin mənə, ona isə özünün “Nadir müəllim”-inin danışdığı gopları danışmağa başladım. Mən eynəyi ona görə taxırdım ki, bəzi şeyləri görməyim. Demək istəmirəm, amma əslində mənim 3000 yaşım var. İnanmayacaqsız, amma mən Sirat körpüsünü də görmüşəm, hətta oradan keçmişəm də. Marsa da getmişəm, amma narahat olmayın, orada NASA-nın dediyi kimi, yadplanetlilər yaşamır. – Bunlar çox gülünc gəldi, hə? Elə şagirdlərimə də gülünc gəlir, necə ki, bizə də gülünc gəlirdi.

Bu lənətin əslində nə olduğunu isə, bir gün köhnə sinif yoldaşımlarımdan biri ilə görüşüm zamanı öyrəndim. O da bir tarix müəllimidir. Ona çox dözə bilməyib, o gün Nadir müəllimə “heç kimə deməyəcəm” deyərək söz verdiyim bütün hər şeyi danışdım. O isə əvəzində:

-         Sən bir qoca gopçuya bax! Axı demişdi təkcə mənə deyib?!

-         Deməli sənə də deyib?

-         Hə, özü də tək mənə demişdi.

-         Amma, necə də olsa, o istədiyini etdi, hə?

-         Hə, bax sən də və elə mən də indi müəllimik və tarixi çox sevirik.

-         Müəllimik, çünki lənətlənmişik. Aya 200-300 manata lənətlənmişik. Başqa işim olmasa arzularımdakı villanı necə tikəcəm?

-         Onu demirəm, məni sabah işdən atacaqlar, bu artıq 4-cü məktəbimdi. Danışdığım şeylər uşaqların psixologiyasına mənfi təsir edirmiş, valideynlərin şikayəti ilə hər dəfə qovuluram məktəbdən. Üstəlik bugün artıq neçənci dəfədir ki, uşaqlardan “tarixi dəyişməli olsaydınız, hansı zamana gedər və nəyi dəyişərdiz?” sualını verirəm.

-         Deməki sən də özünü uşaqlara Nadir kimi təqdim etmisən?!

-         Aha.

-         Ha ha ha, bu nəcə də gülməlidir?! Bu həqiqətən lənətdi bəlkə?

-         Hə, gör hələ bizdən başqa daha neçə uşağa danışmışdı bunu, üstəlik, daha neçə Nadir müəllim var idi görəsən?!

 

 

O gün bu lənət pozuldu və biz bir-birimizə bunu danışdıq. Tam 11 ildir ki, o uşağı axtarıram, hansı ki, növbəti Nadir o olacaq. Amma yoxdu. Axı Nadir, ya da adını dəqiq bilmədiyimiz həmin müəllimimiz haradan biləydi ki, bir gün internet, Facebook və bu tip şeylər uşaqlarımızı zəhərləyəcək və yeni bir lənətə çevriləcək?! Amma bu Nadir lənəti kimi gələcəyi düzəltməyə deyil, məhv etməyə yönəldilmiş bir lənət olacaq. İndi tam 11 ildir anlatdığım heç nə mənim növbəti Nadiri tapmağıma yardımçı olmadı. Dostum da tapmayıb heç. Çünki indiki uşaqları daha böyük yalanlarla aldadırlar. Mənim yalanım çox cılız və gülməli görünür. Bu hekayəni yazmaqda məqsədim isə həmin o uşaqlara heç olmasa sosial yolla yol tapmaqdır. Elə buna görə də bu hekayənin ismini Nadir lənəti qoydum. Görəsən bizdən sonrakı Nadir kim olacaq?

Hə, bir də, əgər müəllimimiz həyatdadırsa və bu hekayəni görürsə, ona bir-iki sözüm olacaq:

Əziz müəllimim! Səndən üzr istəyirik ki, bu lənət pozuldu. Amma indiki uşaqlar bizim qədər uşaq deyillər və bizim qədər vətəni də düşünmürlər. Çünki onların atalarına da heç bu maraqlı deyil. Yenə düz bilmişdiz, indi həqiqətən də insanların hərəsinin öz evində bir dövlət qurduğu dövrdür və heç kəsə də Azərbaycan və onun kimi şeylər maraqlı deyil. İndi insanlar daha çox magistr, ya da başqa bütün bəhanələrlə, hətta zibil atmaq bəhanəsilə ölkədən qaçmaq istəyirlər. İndi insanlar bu ölkənin himnindən başqa bütün himnləri ayaq üstə dinləməyə hazırdılar. İndi insanların bir çoxu bayraqda yaşılın altda, ya üstdə olduğunu belə bilmir. İndi insanlar üçün faciələr – “ bir küləkdir və gəlir, keçir”. İnsanlara tarix maraqlı deyil, Qarabağ, torpaqların bütövlüyü, yaşadığımız heç bir faciə maraqlı deyil. Haqlıydınız əziz müəllimim, SSRi günahkar deyil idi, necəki indi də Azərbaycan günahkar deyil. Bütün günahlar bizdədir, adi – sivil insanlarda - Din adıyla pul qazanan, qurduğu hər 10 cümləsinin birində söyüş söyən, milləti sən yeraz, sən naxçıvanlı, sən bakılı və s. sən qaçqınsan deyib bölənlərdə, haqlarını bilməyən, əskərliyə son üç ayda “dembil” (“hegemon”) olub millətin analarının mün bir cür əziyyətlə böyütdüyü oğullarını döyməkçün gedən, əskərlikdən çəkinən vətənpərvərlərindədi, millətin qızlarına söz atıb bacılarının namusunu qoruyanlarda, sevməkçün qız yox, gəlin axtaranlardı. Hər il kafelərə, geyimlərə, toy və yaslara, əskərgetdi və gəldilərə, bir olimpiyadanın pulunu qoyub, olimpiyadanı keçirdiyi üçün boğazından kəsildiyini düşünən bizlərdədir günah. Günah bizdədir, əziz müəllimim, günah bizdədir – “Adi Xalqda”

Diqqət, növbəti yazıların dərci üçün dəstəyə ehtiyacım var. Məncə paylaşmaq o qədər də çətin bir şey deyil... təşəkkürlər :)