II HİSSƏ

Maddə 7
İştirakçı dövlətlər, ölkənin siyasi və ictimai həyatında qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üzrə bütün müvafiq tədbirləri görürlər və əsasən də qadınlara kişilərlə bərabər şərtlərdə aşağıdakı hüquqları təmin edirlər:
a) bütün seçkilərdə və açıq referendumlarda səs vermək və bütün açıq səsvermə yolu ilə seçilən orqanlara seçilmək hüququ;
b) hökumətin siyasətinin formalaşmasında və həyata keçirilməsində iştirak etmək və dövlət vəzifələri tutmaq, habelə dövlət idarəçiliyinin bütün səviyyələrində bütün dövlət funksiyalarını həyata keçirmək hüququ;
c) ölkənin ictimai və siyasi problemləri ilə məşğul olan qeyri-hökumət təşkilatları və cəmiyyətlərinin fəaliyyətində iştirak etmək hüququ.

Maddə 8
İştirakçı dövlətlər qadınlara, kişilərlə bərabər şərtlərdə və heç bir ayrı-seçkiliyə yol verilmədən öz hökumətlərini beynəlxalq səviyyədə təmsil etmək və beynəlxalq təşkilatların işində iştirak etmək imkanları təmin etmək üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər.

Maddə 9
1. İştirakçı dövlətlər qadınlara, öz vətəndaşlığını əldə etmək, onu dəyişdirmək və ya saxlamaq sahəsində kişilərlə bərabər səviyyədə hüquqlar verirlər. Onlar əsasən bunu təmin edirlər ki, qadının nə xarici vətəndaşla nikah bağlaması, nə də ərinin nikah dövründə öz vətəndaşlığını dəyişməsi, avtomatik olaraq onun öz vətəndaşlığını dəyişməsinə gətirib çıxarmasın, onu vətəndaşlığı olmayan şəxsə çevirməsin və ərinin vətəndaşlığını qəbul etməyə məcbur edə bilməsin.
2. İştirakçı dövlətlər, öz uşaqlarının vətəndaşlığına münasibətdə qadınlara kişilərlə bərabər səviyyədə hüquqlar verirlər.

III HİSSƏ

Maddə 10
İştirakçı dövlətlər qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, onlara təhsil sahəsində kişilərlə bərabər səviyyədə hüquqlar təmin etsinlər, əsasən də, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında aşağıdakıları təmin etsinlər:
a) peşə və ixtisas seçiminə yönləndirilmək üçün həm kənd, həm də şəhər rayonlarındakı bütün kateqoriyalardan olan təhsil müəssisələrində təhsilə yol tapmaq və diplom almaq üçün eyni şərait yaratmaq; bu bərabərlik məktəbəqədər, ümumi, ixtisas və ali texniki təhsil sahələrində, həmçinin, peşə hazırlığının bütün növlərində təmin edilir;
b) eyni təhsil proqramlarına, eyni imtahanlara, eyni ixtisas səviyyəsinə malik müəllim heyətinə, məktəb binalarına və eyni keyfiyyətli məktəb avadanlığına yol tapmaq;
c) bu məqsədə nail olmağa kömək edə biləcək birgə təlimi və təlimin digər növlərini təşviq etmək yolu ilə təlimin bütün səviyyələri və bütün formalarında kişi və qadınların rolu ilə bağlı istənilən stereotip konsepsiyaları aradan qaldırmaq;
d) təqaüd və digər təhsil müavinətlərini almaq üçün eyni imkanları yaratmaq;
e) əsasən kişi və qadınların bilik səviyyələri arasındakı istənilən fərqin, mümkün qədər sürətlə azaldılmasına yönəldilən, yaşlılar arasında savadlılığın yayılması proqramları və funksional savadlılıq proqramları da daxil edilməklə, təhsilin davam etdirilməsi proqramlarına yol tapmaq üçün eyni imkanlar yaratmaq;
f) məktəbi bitirməyən qızların sayını azaltmaq və məktəbi vaxtından əvvəl tərk etmiş qızlar və qadınlar üçün proqramlar işləyib hazırlamaq;
q) idman və fiziki hazırlıq məşğələlərində fəal iştirak etmək üçün eyni imkanlar yaratmaq;
h) ailənin sağlamlığına və rifahına yardım etmək məqsədilə, ailə həcminin planlaşdırılması haqqında informasiyalar və məsləhətlər də daxil edilməklə, təlim xarakterli xüsusi informasiyalara yol tapmaq.

Maddə11
1. İştirakçı dövlətlər məşğulluq sahəsində qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyi ləğv etmək üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında, əsasən aşağıdakıları təmin etsinlər:
a) bütün insanların alınmaz hüququ kimi işləmək hüququ;
b) muzdla işə götürülmədə eyni imkanlara malik olmaq hüququ, o cümlədən işə götürülmək üçün seçilərkən eyni meyarların tətbiq edilməsi hüququ;
c) peşə və ya iş növünü azad seçmək, vəzifədə yüksəlmək, məşğulluğa təminat, habelə bütün iş imtiyazları və şərtlərindən istifadə etmək hüququ, şəyirdlik, yüksək səviyyəli peşə hazırlığı və müntəzəm təkmilləşmə də daxil ediiməklə, peşə hazırlığı və təkmilləşməsi almaq hüququ;
d) bərabər dəyərdə olan əməyə görə bərabər şərtlərdə imtiyazlara malik olmaq, habelə işin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsində bərabər yanaşma da daxil edilməklə, bərabər haqq almaq hüququ;
e) sosial təminat hüququ, əsasən də təqaüdə çıxma, işsizlik, xəstəlik, əlillik, qocalıq halında və iş qabiliyyətinin itirilməsinin digər hallarında sosial təminat hüququ, habelə haqqı ödənilən məzuniyyət hüququ.
2. Ərdə və ya ana olmaları səbəbindən qadınlara qarşı ayrı-seçkilik hallarını qabaqcadan önləmək və onlara səmərəli hüquqlar təmin etmək məqsədilə iştirakçı dövlətlər aşağıdakılar üçün müvafiq tədbirlər görürlər:
a) hamiləlik əsasında və yaxud hamiləlik və doğuma görə məzuniyyət əsasında işdən azad etməni və ya işdən azad etmə zamanı ailə vəziyyətinə görə ayrı-seçkiliyi, sanksiyalar tətbiq etmək təhdidi altında qadağan etmək;
b) əvvəlki iş yerini itirməmək şərti ilə hamiləliyə və doğuma görə haqqı ödənilən məzuniyyət və ya sosial müavinətlərlə müqayisə edilə bilən məzuniyyət, staja görə birincilik və ya sosial müavinət təşviq etmək;
c) öz ailə vəzifələrini əmək fəaliyyətləri ilə və ictimai həyatda iştirak etmələri ilə eyni zamanda yerinə yetirmələri üçün valideynlərə, əsasən də, uşaqlara qayğı müəssisələri şəbəkəsi yaratmaq və onu genişləndirmək yolu ilə lazımi əlavə sosial xidmətlərin təqdim olunmasını təşviq etmək;
d) hamiləlik dövründə qadınların sağlamlığı üçün zərərli olduğu sübut edilən iş növlərində onları xüsusi müdafiə ilə təmin etmək.
3. Hazırkı maddədə toxunulan hüquqların müdafiəsi ilə bağlı qanunvericiliklər elmi-texniki biliklərin səviyyəsinə uyğun olaraq vaxtaşırı müzakirə olunur, habelə yenidən nəzərdən keçirilir, mümkün olduğu qədər ləğv edilir və ya genişləndirilir.

Maddə 12
1. İştirakçı dövlətlər səhiyyə sahəsində qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında tibbi xidmətə, əsasən də, ailə həcminin planlaşdırılması ilə bağlı xidmətə yol tapmağı təmin etsinlər.
2. Hazırki maddənin 1-ci bəndinin müddəalarından asılı olmayaraq, iştirakçı dövlətlər, hamiləlik dövründə, doğuş və doğuşdan sonrakı dövrlərdə qadınları müvafiq xidmətlərlə təmin edirlər, lazım gəldikdə pulsuz xidmət göstərir, habelə hamiləlik və uşağı əmizdirmə dövrlərində müvafiq qida təqdim edirlər.

Maddə 13
İştirakçı dövlətlər iqtisadi və sosial həyatın digər sahələrində qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyi ləğv etmək üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında; əsasən də aşağıdakı bərabər hüquqları təmin etsinlər:
a) ailə müavinəti hüququ;
b) tərpənməz əmlakı girov qoymaqla borc, ssuda və digər formalarda maliyyə krediti almaq hüququ;
c) istirahətlə bağlı tədbirlərdə, idman məşğələlərində və mədəni həyatın bütün sahələrində iştirak etmək hüququ.

Maddə 14
1. İştirakçı dövlətlər kənd yerlərində yaşayan qadınların üzləşdiyi xüsusi problemləri və öz ailələrinin iqtisadi rifahının təmin olunmasında onların rolunun əhəmiyyətini, o cümlədən onların, təsərrüfatın mal istehsalı ilə bağlı olmayan sahələrindəki fəaliyyətini nəzərə alır və hazırkı Konvensiyanın müddəalarının kənd yerlərində yaşayan qadınlara tətbiq edilməsini təmin etmək üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər.
2. İştirakçı dövlətlər kənd rayonlarında qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər ki, kişi və qadınların bərabərliyi əsasında qadınların kənd rayonlarının inkişafında iştirakını və bu cür inkişafdan mənfəət götürmələrini təmin etsinlər və bunun üçün belə qadınlara, əsasən, aşağıdakı hüquqları təmin edirlər:
a) bütün səviyyələrdə inkişaf planlarının işlənib hazırlanmasında və həyata keçirilməsində iştirak etmək;
b) ailə həcminin planlaşdırılması məsələləri ilə bağlı informasiyalar, məsləhətlər və xidmət də daxil edilməklə müvafiq tibbi xidmətə yol tapmaq;
c) sosial sığorta proqramlarının faydalarından bilavasitə istifadə etmək;
d) funksional savadlılıq da daxil edilməklə, formal və qeyri formal təhsil hazırlığının bütün növlərindən bəhrələnmək, habelə icma xidmətinin kənd təsərrüfat məsələləri üzrə məsləhətçi idarələrin bütün vasitələrinin xidmətindən, əsasən də onların texniki səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün istifadə etmək;
e) muzdlu iş və müstəqil əmək fəaliyyəti vasitəsilə iqtisadi imkanlara bərabər şəkildə yol tapılmasını təmin etmək üçün özünəyardım qrupları və kooperativləri təşkil etmək;
f) bütün kollektiv fəəliyyət növlərində iştirak etmək;
q) kənd təsərrüfatı kreditlərinə və borclarına, satış sisteminə, müvafiq texnologiyaya yol tapmaq və torpaq və aqrar islahatlarda, həmçinin torpaqların yenidən məskunlaşdırılması planlarında bərabər statusa malik olmaq;
h) lazımi həyat şərtlərindən, xüsusilə də mənzil şəraitindən, sanitar xidmətlərdən, elektrik və su təchizatından, habelə nəqliyyat və rabitə vasitələrindən istifadə etmək.

IV HİSSƏ

Maddə 15
1. İştirakçı dövlətlər qadınların qanun qarşısında kişilərlə bərabərliyini qəbul edirlər.
2. İştirakçı dövlətlər qadınlara kişilərlə eyni səviyyədə mülki hüquq subyekti olma səlahiyyəti və onu reallaşdırmaq üçün eyni imkanlar təqdim edirlər. Onlar, əsasən, qadınları müqavilələrin bağlanmasında və əmlakın idarə edilməsində bərabər hüquqlarla, həbelə məhkəmə və tribunal araşdırmalarının bütün mərhələlərində bərabər münasibətlə təmin edirlər.
3. İştirakçı dövlətlər bununla razılaşırlar ki, öz hüquqi nəticəsi etibarilə qadınların hüquq subyekti olmalarını məhdudlaşdıran bütün müqavilələr və istənilən növdən olan bütün digər özəl sənədlər etibarsız hesab olunur.
4. İştirakçı dövlətlər, insanların yerdəyişmələri ilə, yaşayış yeri və daimi yaşayış yerlərini sərbəst seçmələri ilə bağlı qəbul edilən qanunvericiliklərə münasibətdə kişi və qadınlara bərabər hüquqlar təqdim edirlər.

Maddə 16
1. İştirakçı dövlətlər, nikah və ailə münasibətlərinə dair bütün məsələlərdə qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirləri görürlər və əsasən də kişi və qadınların bərabərliyi əsasında aşağıdakıları təmin edirlər:
a) nikah bağlamaqda eyni hüquqlar;
b) ərin və ya arvadın sərbəst seçilməsində və yalnız öz istəyi və tam razılığı ilə nikah bağlamaqda eyni hüquqlar;
c) nikah dövründə və nikahın pozulması dövründə eyni hüquq və vəzifələr:
d) valideynlər kimi, ailə vəziyyətlərindən asılı olmayaraq uşaqları ilə bağlı məsələlərdə kişi və qadınların eyni hüquqları və vəzifələri; bütün hallarda uşaqların mənafeləri üstünlük təşkil edir;
e) uşaqların sayı və onların doğulmaları arasındakı müddətlərlə bağlı məsələni sərbəst və məsuliyyətlə həll etməkdə eyni hüquqlər və onlara bu hüququ həyata keçirməyə imkan verən informasiyalara, təlimə və vasitələrə yol tapmaqda eyni hüquqlar;
f) uşaqların qəyyumu, hamisi, vəkalət verəni və övladlığa götürəni olmaqda və ya milli qanunvericilikdə nəzərdə tutulduğu hallarda anoloji funksiyaları həyata keçirməkdə eyni hüquq və vəzifələr; bütün hallarda uşaqların mənafeləri üstünlük təşkil edir;
q) kişi və qadınların eyni şəxsi hüquqları, eyni zamanda soyadını, peşəsini və məşğuliyyətini seçmə hüququ;
h) ərlə arvadın əmlaka malik olmaqda, onu idarə etməkdə, ondan istifadə etməkdə və ona həm pullu, həm də pulsuz sərəncam verməkdə eyni hüquqları.
2. Uşaq yaşında olan şəxsin nişanlanması və nikah bağlaması hüquqi qüvvəyə malik deyildir və minimum nikah yaşını və nikahların mülki vəziyyət aktlarında məcburi qeydə alınmasını müəyyən etmək məqsədilə, qanunvericilik tədbirləri də daxil edilməklə, bütün lazımi tədbirlər görülür.

Ardı olacaq...